روش برداشت از قرآن کتابی دیگر از شریعتی

پیش‏گفتار

پس از آن که با تجزیه‏ی دولت عثمانی و ایران و با رشد چشم‏گیر صنعت و دانش و با ظهور مکتب‏های عدالت‏طلب و آزادی‏خواه و مدافع انسان و با سنتی شدن مذهبی‏ها و راکد شدن و سنک شدن و محافظه‏کار شدن مدیرها و رهبرها، بازگشت از قرآن شروع شد و اوج گرفت و قرآن از میان جامعه، به پشت سر افتاد. پس از این بازگشت از قرآن، چندی است که بازگشت به قرآن آغاز شده و قرآن دوباره مطرح گردیده است.

این بازگشت، با شکست مکتب‏های عدالت‏طلب و آزادی‏خواه و انسان‏دوست و با بن‏بست صنعت و علم، و با تحرک مذهبی‏ها و مسلمان‏ها، هم‏زمان بوده است.

این رفت و آمدها به خاطر عوامل گوناگونی صورت گرفته و صورت می‏گیرند و این نوسان‏ها بر اساس نوسان همان عوامل، کم و زیاد می‏شوند و کنترل نوسان‏ها جز از راه کنترل عوامل نوسان، امکان‏پذیر نیست.

خوش‏بختانه عامل اساسی نوسان‏ها و رفت و آمدها، در دست ما و به اختیار ماست.

هنگامی که ما از تحجرها و رکودها آزاد شده باشیم و با تمام وجودمان، با تمام پاها و با تمام امکاناتمان، با فکر و ارزیابی، و با عقل و سنجش، و با انتخاب و اختیارمان راه افتاده باشیم و از تقلیدها و تلقین‏ها و عادت‏ها و تحمیل‏ها گذشته باشیم، و با این پاها و با این آزادی‏ها، با مذهب و قرآن روبه‏رو شده باشیم، در این هنگام، و با این حرکت و آزادی، نه تجزیه‏ها و حادثه‏ها سبز می‏شوند و نه ما با سبزشدنشان می‏خشکیم. که بیدارها، با درک حادثه‏ها و ضرورت‏ها به رشد صنعت و علم هم می‏رسند. و بیدارترها گرفتار فاجعه‏ی علم و بحران صنعت و بن‏بست تمدن هم نمی‏شوند و در پس‏کوچه‏های به بن‏بست نشسته، انسانیت و آزادی و برابری را فراموش نمی‏کنند و از دست نمی‏دهند.

*        *        *

در هر حال، بازگشت به قرآن، چندی است که آغاز شده و در این بازگشت، هر کس از راهی می‏آید و می‏خواهد بهره‏ای بردارد.

در این بازگشت، هر کس در جستجوی راهی است برای برداشت از قرآن، و یا همراه پیشنهادی است به خاطر بهره‏برداری از آن.

اگر این راه‏ها و این پیشنهادها صحیح نباشند، ناچار عقیم می‏شوند و به بن‏بست می‏رسند و دوباره رجعت و عقب‏گرد شروع می‏شود. همان طور که سیلاب‏ها هنگام برخورد به سدها، به سرعت برمی‏گردند و عقب می‏آیند و تا هنگامی که سرشار شوند و بالا و بالاتر بیایند و از سر سد راه بیافتند و مانع‏ها را پشت سر بگذارند، مدت‏ها طول می‏کشد. و چه بسا که طعمه‏ی شن‏زارها بشوند و از پشت سد نگذرند و در کنار مانع بمیرند.

از این رو شناسایی و نقد پیشنهادها، طرح پیشنهادهای سالم‏تر و روش‏های پربارتر، به ضرورت می‏رسد. چون این گونه است که از مسخ کردن معانی قرآن و هدر دادن وقت‏ها و رسیدن به بن‏بست‏ها و عقب‏گردها، نجات می‏یابیم و بهره‏مند می‏شویم.

*        *        *

در این بازگشت، کسانی هستند که بر اساس آرزوها و رؤیاهای گنگ و یا تلقین‏ها و تشویق‏ها و یا افتادن در یک جو گرم، به قرآن رو آورده‏اند.

این‏ها بدون این که سؤالی طرح کرده باشند و یا نیازی و ضرورتی را یافته باشند و یا اصلاً چیز معلوم و مشخصی را خواسته باشند، کتاب را می‏گشایند. و معلوم است که با دست خالی باز می‏گردند و مأیوس و متحیر می‏مانند و یا با خیالات و بافته‏های هماهنگ، خود را فریب می‏دهند و سرگرم می‏سازند.

اصولاً مطالعه‏ی هر کتاب، مادام که با طرح سؤال‏هایی همراه نباشد، بهره نمی‏دهد و خواننده به سادگی از جواب‏ها و اشاره‏ها و نکته‏ها می‏گذرد و آن‏ها را نمی‏یابد و در خونش نمی‏نشیند.

*        *        *

یک دسته‏ی دیگر آن‏هایی هستند که سؤال‏هایی داشته‏اند و این سؤال‏ها را جواب هم داده‏اند و آن‏گاه به خاطر خالی نبودن عریضه و یا تیمن و تبرک و یا داشتن مستندی مردم‏پسند، به قرآن رو آورده‏اند تا شاهدی برای جواب خود و راه حل خویش بیابند.

این‏ها که از پیش ساخته شده‏اند، جز از خوش‏آیندها و استحسان‏ها بهره برنمی‏دارند. و جز تحمیل و تطبیق عقیده و جواب‏های خود، کاری انجام نمی‏دهند.

این‏ها از باطنیه گرفته تا فیلسوف یا عارف، یا سوسیالیست، یا سرمایه‏دار، یا انقلابی، یا ضد انقلابی، پس از این که جواب‏ها را یافته‏اند، به قرآن رو آورده‏اند و به تصریح خودشان، با این دید شروع کرده‏اند.

جز این دسته‏ها، کسانی هستند که خود با مسائل روبه‏رو شده‏اند و ضرورت‏ها را یافته‏اند و سؤال‏هایی را شناخته‏اند و سپس در جستجوی جواب، به قرآن رسیده‏اند. و در قرآن به دنبال جواب خویش گردیده‏اند.

این‏ها اگر شتاب‏زده و سطحی نباشند و از تسلط بر تمام قرآن برخوردار شوند و سیر فکری خویش را هدایت کنند، بهره‏مند خواهند شد و برداشت‏ها خواهند داشت. وگرنه، این‏ها هم از آن دسته خواهند بود که به خاطر سطحی بودنشان، به اختلاف آیه‏ها و تناقضات قرآن معتقد شده‏اند. و به خاطر شتاب‏زدگی‏هایشان، بر قرآن دروغ بسته‏اند و بر حق نسبت باطل داده‏اند و به خاطر بی‏اطلاعی‏شان از تمام قرآن، یک بعدی و یک چشمی به جواب مسائل رسیده‏اند.

*        *        *

در این قسمت از کتاب روش، با نمونه‏هایی از طرح سؤال، راه برداشت از قرآن مشخص می‏شود و این شتاب‏زدگی و سطحی‏نگری و بی‏اطلاعی درمان می‏شود.

در این نوشته، ابتدا توضیح‏هایی از کلمه‏های تفسیر، و ترجمه و روح و نور و ظهور و بطن و تأویل و تنزیل داده شده و حدود هر یک مشخص گردیده است.

آن‏گاه برای رسیدن به تفسیر و روح و نور قرآن، از راه‏ها و اصولی سخن رفته است. این اصول، یکدیگر را دنبال می‏کشند و با یکدیگر پیوسته هستند. در نتیجه کسانی که از زبان و تسلط بر قرآن و سیر فکری برخوردارند، به این همه دست می‏یابند. چون با سیر فکری و حرکت فکری به شناخت و ایمان و اطاعت و تقوا می‏رسند.

و در این حد، هم از روح‏الایمان و هم از نور قرآن و نیروی فرقان برخوردار خواهند شد و به تفسیر و روح و نور، دست خواهند یافت و قرآن را حس خواهند کرد و لمس خواهند نمود که لایمسّه الا المطهّرون.

باید در همین جا توضیح بدهم که رسیدن به این مقدمات، احتیاج به یک عمر ندارد. من دوستانی دارم که در کم‏تر از دو سال، آن هم نه مداوم، به صرف و نحو و معانی و بیان و منطق و اصول دست یافته‏اند و از ریشه‏هایی برخوردار گردیده‏اند.

امید آن که در هر بهار، شکوفه‏هایی بر سر بگیرند.

« دریافت متن کامل کتاب :»

http://www.seapurse.com/Books/RaveshQuran.pdf

1 دیدگاه دربارهٔ «روش برداشت از قرآن کتابی دیگر از شریعتی»

  1. سلام انی جان. ممنون از کتاب خوبی که این جا گذاشتید من گرفتم خوندم واقعا کتاب مفیدی بود ولی مشکلی که به نظرم رسید این که سبک این کتاب به خصوص در برخی از جاها به سبک نوشته های شریعتی نمی خوره. بعد دقت کردم اول مطلب نوشته شده علی صاد (دکتر علی شریعتی) منظور چیه؟ آیا منظور از علی صاد، علی صفایی حائری است؟ تو اینترنت هم سرچ کردم کتابی به همین نام نوشته ی علی صفایی وجود داره.
    ممنون میشم اگه جوابمو به ایمیلم بفرستید، نیازی به نمایش نیست.

دیدگاه‌ خود را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *