روش شریعتی در طرح مذهب

علی کار اصلاح گری را به تعبیر خودش جنگ مذهب علیه مذهب نام نهاده بود با انتقاد بر نارساییهای مذهب سنتی ، تلاش می کرد مذهب راستین را از انحصار متولیان رسمی آن رهایی بخشد ، کاری با این وسعت که با به کار گیری سبک و روشی نو در فهم دین – که از بنیاد با روش و مبانی معرفتی اسلام سنتی تعارض داشت همراه بود ، قطعا با حساسیتهایی که برمی انگیخت ، دشوار و خطر آفرین بود اما با پشتکار و شوری وصف ناپذیر و با اندیشه ای عمیق و پویا به نقد و بارخوانی مذهب و تعالیم آن پرداخت و از این رهگذر ، چهره معنوی و راستین اسلام رهایی بخش را آشکار ساخت .


آقای حامد الگار شرق شناس امریکایی درباره شیوه و سبک کار شریعتی می گوید :
نوشته های شریعتی از یک خصوصیت برانگیزنده برخوردار است . در این نوشته ها انسان با یک ذهن پویا رو به روست به مجامله و اعتذار متشیث نمی شود . ذهنی که به تجربه کشف و تدوین مجدد یک عقیده کهن دست یافته است .
علما با همه اهمیتشان که به کرات متذکر شده ام ، قادر به چنین کاری نبوده اند ، شاید هم چنین وظیفه ای ندارند ، به هر حال دکتر شریعتی به موفقیتی دست یافت که علما بدان نائل نشدند . برای هدایت یک نسل به سوی اسلام نمی توان تنها به صدور ” فتوی ” بسنده کرد1 .

1. انقلاب اسلامی در ایران ( چهار سخنرانی از الگار ) مترجمان : مرتضی اسعدی ، حسن چیذری ، نشر قلم سال 1360 چاپ اول ص 119

آقای رضا براهنی ، نویسنده و شاعر و منتقد معروف ایرانی درباره تاثیر شریعتی در مبارزه و صف آرایی علیه تشیع سلطنتی آقای دکتر سید حسین نصر1 و برخی روحانیون می گوید :
کار علی شریعتی از این نظر مهم بود که مذهب سلطنتی شده را می کوبید . گاهی بر آن نام تشیع صفوی می گذاشت ، گاهی تشیع موسسه ای شده و فاسد ، گاهی تشیع دولتی ، گاهی تشیع غیر انقلابی . شریعتی با مثال هایی که می زد با تعبیرات و الفاظ و تشبیهات و استعاراتی که به کار می برد با آیه هایی که می آورد از قرآن و یا حدیث ، توانست از طریق شنوندگان در مقابل تشیع سلطنتی که نماینده واقعی آن سید حسین نصر بود از روشنفکران و تشیع راکد که نمایندگان آن سکوت کرده بودند سد محکمی از تبلیغ و تهیج درست کند . نقش شریعتی از این نظر مطالعه کردنی است که نگذاشت سلطنت مذهب را از بین ببرد .
یکی از تهمتهایی که در سالهای اخیر آقای حمید روحانی مسئول مجله 15 خرداد ، به شریعتی وارد کرده اتهام ارتباط وی با ساواک است . آنها که حتی اطلاعاتی اجمالی از سیر مبارزاتی علی شریعتی بر ضد نظام پهلوی دارند می دانند که علی یک مبارز حرفه ای بود و اندیشه و عمل سیاسی را عالی ترین تجلی اندیشه اجتماعی می دانست و با پایداری نشان دادن انگیزه های خود متناسب با فراز و نشیبهای زندگی و اوضاع اجتماعی سیاسی و فرهنگی جامعه یکی از موثرترین اندیشمندان حوزه اسلامی و جهان سومی شناخته شد .
احسان نراقی یکی از جامعه شناسان و مشاوران دربار و شخص شاه در رژیم پهلوی2 درباره نقش و تاثیر شریعتی بر روی جوانان می گوید :
انبوه جوانان به سوی مذهب ، فقط کار شریعتی بود الان هم باید با صدای رسا گفت : آقای روحانیون ! شما از این انقلاب بهره بردید ، سهم اصلی متعلق به شریعتی است …3
… شریعتی نفی کننده است ، نفی همه چیز . نه ایجاد مکتب . بیان زیبا ، گیرا جذاب و شیوا برای نفی سلطنت. در حسینیه ارشاد مدت ها چندین هزار جوان را جذب کرد … 4

1. موقعیت دکتر نصر به عنوان یک شخصیت فرهنگی رژیم پهلوی نقطه مقابل عقاید ضد حکومتی شریعتی بود ، و این اختلاف به اتهامات متقابلی همچون (( روشنفکر ارتجاعی برج عاج نشین )) از سوی شریعتی و (( مارکسیست اسلامی غوغاگری که می کوشد در صف نیروهای مذهبی رخنه کند )) از سوی نصر انجامید . ن . ک به روشنفکران ایرانی و غرب نوشته مهرزاد بروجردی ترجمه جمشید شیرازی از انتشارات فرزان روز سال 1378 ص 197 .
2. به گفته احسان نراقی در خلاء فرهنگی حاکم ، شریعتی به بسیاری از جوانان هویت داد : (( خوب خیلی مهیج بود دیگر ، برای آنکه آن نسل جوانی که رژیم بی هدف بارشان می آورد اینها در شریعتی یک هدف می دیدند . یعنی یک راهی به آنها نشان می داد و یک دلگرمی به آنها می داد . ولی برداشت او از امور دینی و اسلام یک برداشت خاصی بود که همه جا مورد تایید همه به اصطلاح اسلام شناسان و روحانیون نیست . حتی عده ای او را مثلا بدعتگذاری می دانند که انتقاداتی به او دارند . از آن جنبه بگذریم ، جنبه اجتماعی او خیلی قوی بود و موثر )) نقل از کتاب انقلاب ایران به روایت بی بی سی زیر نظر عبدالرضا هوشنگ مهدوی انتشارات طرح نو سال 1372 چاپ اول صص 179 و 180
3. در خشت خام ( گفتگو با احسان نراقی ) سید ابراهیم نبوی انتشارات جامعه ایرانیان سال 1379 چاپ اول ص 132
4. همان ص 131

شریعتی فقط برای مقابله با رژیم شاه دنبال این اعتقاد جنبه مذهبی دادن به مبارزه را گرفت و از نظر تاکتیکی و تاکتیک سیاسی بسیار خوب عمل کرد1 .

 

منابع :

کتاب  : طرحی از یک زندگی، پوران شریعت رضوی – (همسر دکتر علی شریعتی)

نشر الکترونیکی : وب سایت شریعتی در نیمه حرف.کام، اِنی کاظمی – (Shariati.Nimeharf.Com)

2 دیدگاه دربارهٔ «روش شریعتی در طرح مذهب»

دیدگاه‌ خود را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *