شریعتی ؛ آنسوی چهره ها

 

(( درباره هیچ متفکری در ایران به اندازه دکتر شریعتی سخن گفته نشده است چنان که درباره هیچ کس به اندازه او سخنهای ناگفته نمانده است ))1 .شریعتی اندیشمندی که به او لقب (( لوتر ایران ))2 ، (( ولتر انقلاب ایران ))3 ، (( چریک فرهنگی ))4 ، (( مارکس وطنی ))5 ، (( سید جمال انقلاب اسلامی ))6 ، (( نادره عصر ))7 ، (( احیاگر اسلام راستین ))8  ، (( مردمی ترین معلم و مبلغ رادیکالیسم اسلامی ))9 ، (( ایدئولوگ اصلی انقلاب ))10 ،(( فرانتس فانون انقلاب اسلامی ))11، (( شهید جنبشهای رهایی بخش ))12 و … داده اند .

شریعتی مردی که غیر مذهبی ها او را نادیده می گرفتند و روحانیون او را سرزنش می کردند و رژیم شاه او را مجازات کرد .

گروه نخست او را کم اهمیت می دانست دومی او را آدمی مزاحم می شمرد و سومی او را مارکسیست اسلامی دردسرآفرین تلقی می کرد که می بایست او را خاموش ساخت . اما به رغم این محبوبیت و قرار داشتن در کانون توجهات نزد محافل و افراد محقق و پژوهشگر و تحلیل گران جهانی همچنان در ایران از سوی برخی محافل رسمی ، مغضوب و از سوی مصلحت اندیشان فردی است که باید با احتیاط از کنارش گذشت چرا که او دردسرآفرین ناآرامی است که با استعاره هبوط همه را به گذشت از وضع موجود به سمت کمال مطلوب فرا می خواند . از این رو به دست سانسورچیان رسمی و دستگاه ها و نهادهای علمی ، فرهنگی و رسانه ای مدام از صحنه به عقب کشانیده می شود و نامش به سکوت برگزار می شود یا نقشش در تحرک آفرینی اجتماعی و فکری در کتابهای تاریخی مدارس و کتابهای سفارشی محافل رسمی کمرنگ نشان داده می شود .  

 

1. محمد اسفندیاری مجله گوناگون شماره های 6 و 7 دوره جدید سال دوم بی تا ص 19

2. مهرزاد بروجردی ، روشنفکران ایرانی و غرب

3. روزنامه پست انتلی جانسر ( Post – Intellgencer ) در مورخه 14 دسامبر 1978 در مطالبی تحت عنوان شریعتی ولتر انقلاب ایران نوشته شده است : از نقطه نظر عقیده در تمام تاریخ ایران کسی شبیه به علی شریعتی وجود ندارد . نفوذ شریعتی در انقلاب ایران قابل مقایسه با نفوذ ولتر در انقلاب کبیر فرانسه و جفرسن و مدیسون در انقلاب امریکا می باشد . به نقل از کتاب شریعتی در جهان تدوین و ترجمه از حمید احمدی انتشارات سهامی انتشار سال 1374 چاپ چهارم ص 319

4. تعبیری از دکتر رضا رئیس طوسی از افراد ملی – مذهبی

5. تعبیری کنایه آمیز از احسان نراقی

6. آقای محمد اسفندیاری شریعتی را سید جمال انقلاب اسلامی و سید جمال را شریعتی انقلاب مشروطیت می داند . ن ک به مجله گوناگون شماره های 6 و 7 ص 25

7. تعبیر مرحوم محمدتقی جعفری درباره شریعتی

8. این تعبیر است که غالب محققان و پژوهشگران داخلی و خارجی درباره شریعتی به کار برده اند .

9. از حمید عنایت در کتاب اندیشه سیاسی در اسلام معاصر ترجمه بهاءالدین خرمشاهی انتشارات خوارزمی سال 1365 چاپ دوم ص 268

10. تعبیری از عبدالعزیز ساشه دینا از شاگردان دکتر شریعتی در دانشکده مشهد و استاد فعلی مطالعات اسلامی دانشگاه ویرجینیا . شریعتی در جهان ص 68

11. تعبیری از یرواند آبراهامیان نویسنده کتاب ایران میان دو انقلاب شریعتی در جهان ص 276

12. تعبیر منیر شفیق تئوریسین انقلاب فلسطین و عضو موسسه مطالعات فلسطینی و عنوان سخنرانی وی در مراسم چهلمین روز شهادت دکتر شریعتی در سال 1356 که در بیروت ایراد شد . شریعتی در جهان ص 290

اما به رغم این سکوت عامدانه و به کارگیری شیوه سانسور و گزینشی برخورد کردن با افکار شریعتی از سوی محافل رسمی و غیر رسمی او همچنان به حرکت و زندگی خود ادامه می دهد و در عمق و وجدان جامعه و مردم و نیز نسل آگاه و دردمند می خرامد . حجم نوشته ها و سخنهایی که اینجا و انجا درباره شریعتی منتشر می شود به قدری است که کمتر اندیشمند و متفکری بدان موهبت نائل آمده است : ان قدر کتاب درباره شریعتی نوشته شده درباره هیچ یک از دانشوران در ایران نوشته نشده است . حال ان که مجموع کتابهایی که درباره سید جمال و اقبال و طالقانی و بازرگان و مطهری در ایران منتشر شد کمتر از این مقدار است1 .

اکنون اوازه و شهرت شریعتی از مرزهای ایران فراتر رفته2 و با ترجمه آثار وی به زبانهای مختلف و به ویژه زبان عربی اندیشه ها و آرای وی در سطح محافل فکری – فرهنگی کشورهای اسلامی اشاعه می یابد3. او با تکیه بر میراث فرهنگی و بازخوانی مذهب به دنبال هویت بخشی و نیز رهایی مردم از چنگال جهل و غفلت و استبداد و استثمار و استحمار و … بود .

به جای بی توجهی به مذهب به عنوان افیون توده ها شریعتی مذهب را همچون ابزار نیرومندی در جهت تاکید بر هویت فرهنگی مستقل ایرانیان و تقویت خودآگاهی ملی شان به کار گرفت تا با چیزی که به گفته فرانتز فانون و ژان پل سارتر ، امپریالیسم فرهنگی می نامید مقابله کند4 .

 

1. محمد اسفندیاری مجله گوناگون شماره های 6 و 7 ص 27

2. دکتر ا . ح . ح عبیدی استاد مطالعات افریقایی و آسیایی مدرسه مطالعات بین المللی دانشگاه جواهر لعل نهرو در هندوستان در این باره می گوید : دکتر شریعتی اساسا یک متفکر یک معلم یک مبلغ و یک مبارز بود . او به عنوان محصول پاک و مومن عصر و زمان خود کاشف راه و زندگی جدیدی بود که تنها به ایران محدود نمی شد . شریعتی در جهان صص 41 و 42

3. کتابهای شریعتی تقریبا به تمام زبانهای عمده دنیا ترجمه شده است . در ترکیه تقریبا همه کتابهای شریعتی ترجمه شده است و از پرخواننده ترین کتابهای دینی است . نوگرایی دینی ( گفتگوی حسن یوسفی اشکوری با دکتر ابراهیم یزدی ) ص 89

4. منگل بیات استاد دانشگاه هاروارد شریعتی در جهان تدوین و ترجمه حمید احمدی ص 246

 

منابع :

کتاب  : طرحی از یک زندگی، پوران شریعت رضوی – (همسر دکتر علی شریعتی)

نشر الکترونیکی : وب سایت شریعتی در نیمه حرف.کام، اِنی کاظمی – (Shariati.Nimeharf.Com)

2 دیدگاه دربارهٔ «شریعتی ؛ آنسوی چهره ها»

  1. به نظر من دبدگاههای شریعتی از دین کاملا مترقی ومتناسب با نیازهای افراد دانشگاهی وفرهیخته بود . البته اینکه علیرغم عشق و علاقه ایشان به اهل بیت بویژه حضرت فاطمه علیها سلام و لزوم تبعیت از ایشان برای نسل کنونی تمی دانم چرا همسر ایشان از نظر پوشش و حجاب آنطور که باید نبودند. در واقع بعضا اختلافاتی بین تئوری و عمل دیده می شود که تا حدی سوال برانگیز است و باید جواب آنرا پیدا کرد.

دیدگاه‌ خود را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *