شریعتی، اندیشه فردا

فرنود حسنی

انسان ها از نظر دایره تفکر به دو دسته تقسیم می شوند. گروهی کبک وارسر به کار خویشتن دارند و بی توجه به اتفاقات و وقایع اطراف خویش به حیات خود ادامه میدهند و با مرگ هم تمام می شوند  زندگی این دسته در محیط بسته و دایره وار شامل حرکات و افعال تکراری و روزمره است و به همین دلیل افکاروسطح دانش آنها نیز از این محدوده فراتر نمی رود. برخلاف این دسته افرادی هستند که زندگی را از افق های بلند تری می بینند و نگاه ژرف تری به مسائل و اتفاقات محیط خود دارند. این دسته از مردم دو بار زندگی می کنند یک بار پس از تولد و دیگر بار پس از مرگ البته در بار دوم این تفکر آنهاست که به حیات خود ادامه می دهد. آنها با مرگ تمام نمی شوند چون دایره فکر دوران حیاتشان به فراتر از زمان و مکان اختصاص داشته و به همین دلیل ماندگار می شوند نه خودشان که نامشان و اندیشه اشان…

شریعتی اندیشمند و متفکر بزرگ ایران زمین از جمله این انسان ها بود .

ü       او فرزند زمان خود بود .

 در دوران حیات پر مخاطره و غیر یکنواختش هیچگاه از کنکاش و مبارزه دست بر نداشت و از همان آغاز نوجوانی به گونه ای زیست و به گونه ای خواند و به گونه ای نوشت و به کونه ای گفت که ظرف حیاتش به زودی لبریز نشود. از همین روست که وقتی آثارش را می خوانیم همچنان بوی تازگی می دهد بوی افکاری که از یک ذهن پویا و اندیشمند سرچشمه گرفته. شریعتی زمانه خود را خوب شناخت. شریعتی زمین خود را خوب شاخت. دردهایش را فهمید و لمس کرد. زندانهایی که برای آزادی کشید. سخنرانی هایی که در ارشاد کرد و…. همه و همه نشن از آن دارد که حاصل سالها تحصیل و تدریس منجر به دست یازیدن وی به یک تحلیل جامع و درست و منطقی از زمان و فرا زمان خود شده است. او مدینه فاضله جامعه خود را به روشنی تصویر می کرد و به روشنی از دردهای جامعه خود سخن می گفت.

ü       او پدر زمان ما بود.

هر نسل و اجتماعی بنیان های فکری و اندیشه ای خود را مدیون بزرگان و اندیشمندان پیش از خود است.ما نیز در مباحث گوناگون اسلام شناسی و جامعه شناسی تا حدود زیادی  به اندیشه ها و افکار شریعتی مدیون هستیم هر جند که می دانیم  هر دوره تاریخی دارای شاخص ها و اولویت های فکری و فرهنگی و اجتماعی و سیاسی خاص خود است و بسیاری بر افکار شریعتی در زمان حاضر خرده می گیرند اما با این حال هنوز هم. بخش زیادی از اندیشه ها و افکار دکتر شریعتی در حوزه مذهب، پیرایش دینی و مسائلی که به حوزه اصلاح و پیرایش و نوزایی اندیشه دینی  مربوط میشود همچنان معتبر و موضوع روز است.

و نباید این نکته را فراموش کنیم که به دور از هر گونه تعصب خشک نسبت به شریعتی برخی از تئوری های دکتر همانطور که خود ایشان هم در سخنرانی هایشان تاکید داشتند دچار اشتباه و مرور زمان هستند. زیرا بخشی از اندیشه های ایشان مربوط به دوران  حیات خودشان وشرایط فرهنگی سیاسی و اجتماعی همان زمان بوده  مانند مسئله بازگشت به خویش که یکی از تزهای اصلی شریعتی بود و طبعا در دوره ای که به یک استقلال سیاسی و فرهنگی نسبی رسیده ایم و با مشکلات بومی خود دست و پنجه نرم میکنیم دیگر مسئله روز نیست.

 همانطور که اشاره شد شریعتی افرادی که از دسته دوم بودند دو  دوره زندگی دارند و در این دو دوره نیز افکار و اندیشه های آنهاست که دچار تحول ،نوآوری وتحول می شود طبعً شریعتی نیز از این جریان خارج نبوده و همانطور که افکارش در طول حیات دچار تحولات روحی و اندیشه ای بوده بعد از حیاتش نیز جریان فکری راه افتاده به مدد افکار او توانست تحولات زیادی را درجامعه ایجاد کند.

 درست به مانند قلبی که در یک عمل پیوند از بدن یک مرده خارج و به بدن یک فرد دیگر پیوند زده می شود؛ افکار شریعتی نیزدر روح و فکر افراد مرده و به ظاهر زنده زمان خود اثر کرد و توده ها را به خروش و حرکت و کنکاش واداشت و این جریان و حیات به افراد آینده نیز تزریق شد و انتقال یافت.

 مدینه فاضله شریعتی در آینده:

متفکران بزرگ و کسانی که با اندیشه و کنکاش در متن جامعه توانسته اند به دیدگاه روشنی از ساختار جامعه برسند همواره   برای ملت  خود یک اتوپیا و یا همان مدینه فاضله را تصویر می کنند .

نمایه ای از تمام ظرفیت جامعه ای که در زندگی میکنند ویا شاید جامعه ای مترقی و متعالی که آرزوی ان را دارند. جامعه یا مدینه فاضله دکتر شریعتی به عنوان معدود افرادی که از دو شاخه ایرانی اسلامی به هویت و ذات جانعه خود می نگریست جامعه کتاب ، ترازو و آهن بود

این یعنی چه؟ این سه عنصر چه نمادی را نشان می دهند .

اصولاً شریعتی از سه چیز رنج می برد و سکوت را بر این سه چیز جایز نمی دانست هر چند که ازآندسته انسانهایی بود که سکوت را خیلی دوست می داشت. اول اینکه او از فقر آگاهی و دانش در جامعه خود رنج می برو و تمام تلاشش این بودکه در میان مردم جامعه خود علی الخصوص قشر جوان که آینده سازان فردای کشور بودند ایجاد تحول فکری و فرهنگی کند. دوم اینکه او از فقر عدالت در جامعه ناراضی بود و برای همین هم سالها زندان و خفقان و هجرت را به جان خرید و از آن چه اعتقاد داشت برای آزادی نوشت و در تهایت هم از فقر اقتصادی جامعه در عذاب بود و هر جند که خود را از خیلی مادیات بی نیاز کرده بود اما تحمل رنج هموطنان خود را نداشت و آرزو داشت بتواند جامعه ای توام با توسعه اقتصادی و صنعتی برای کشورش ببیند.

و در واقع منظور او نیز از سه عنصر کتاب و ترازو وآهن دستیابی به این سه آرزو و ایده آل بود.

 فرازی از وصیت نامه دکتر به جوانان

وآخرین وصیتم به نسل جوانیکه وابسته آنم و از آن میان به خصوص روشنفکران و از این میان بالاخص شاگردانم که هیچوقت جوانان و روشنفکر همچون امروز نمی توانسته اند به سادگی مقامات حساس و موقعیت های سنگین به دست آورند اما آنچه را در این معامله از دست می دهند بسیار گرانبها تر از آن چیزیست که به دست می آورند و دیگر این سخن یک لاادری فرنگی که در ماندن من سخت سهیم بوده است که شرافت مرد همچون بکارت یک زن است. اگر یکبار لکه دار شد دیگر هیچ چیر جبرانش را نمی تواند.

ودیگر اینکه  نخستین رسالت ما کشف بزرگترین مجهول غامضی است که از آن کمترین خبری نداریم و آن متن مردم است و بیش از آن که به هر مکتبی بگرویم باید زبانی برای حرف زدن با مرم بیاموزیم و اکنون گنگیم. ما از آغاز پیدایشمان زبان  آنها را از یاد برده ایم و این بیگانگی قبرستان همه آرزوهای ما و عبث کننده همه تلاشهای ما است و آخرین سخنم به آنها که به نام روشنفکری گرایش مذهبی مرا ناشناخته و قالبی می کوبیدند.اینکه: ایمان درذ دل من عبارت از آن سیر صعودی یی است که پس از رسیدن به بام عدالت اقتصادی به معنای عملی کلمه و آزادی انسانی به معنای غیر بورژوازی اصطلاحً در زندگی آدمی اغاز می شود.

گزینش از با مخاطب های آشنا

آزادی

ای آزادی من از ستم بیزارم از بند بزارم از زنجیر بیزارم از حکومت بیزارم از باید بیزارم از هر چه و هر که تو را در بند می کشد بیزارم….

ای آزادی چه زندانها برایت کشیده ام و چه زندانها برایت خواهم کشید چه شکنجه ها تحمل کرده ام و چه شکنجه ها تحمل خواهم کرد. اما خود را بعت استبداد نخواهم فروخت. من پرورده آزادی ام استادم علی است. مرد بی بیم و بی ضعف و پر صبر و پیشوایم مصدق مردی که هفتاد سال برای آزادی نالید.

گزینش از خود سازی انقلابی

دیدگاه‌ خود را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *