سخن دکترشریعتی‌ درباره‌ انحطاط‌ اول‌ جهان‌ اسلام‌

مرحوم‌ شریعتی‌ در کتاب‌ دیالکتیک‌ توحیدی‌ دلایل‌ انحطاط‌ تمدن‌ اسلامی‌ را به‌ موضوع‌ معرفت‌ شناسانه‌ مرتبط‌ می‌داند و می‌نویسد:
روش‌ شناخت‌ که‌ در دوره‌ طلایی‌ اسلامی‌ بر مشاهده‌، تجربه‌ و آزمایش‌ استوار بود به‌ شدت‌ متکی‌ به‌ روش‌ ذهنی‌ ارسطویی‌ شد. این‌ روش‌ مدعی‌ بود می‌تواند انسان‌ را به‌ حقیقت‌ مطلق‌ برساند و هدف‌ آن‌ نیز شناختن‌ تصورات‌ به‌ کیفیتی‌ بود که‌ ذهن‌ آنها را به‌ هم‌ مرتبط‌ کرده‌ است‌. این‌ روش‌ معرفت‌ تازه‌ای‌ به‌ دست‌ نمی‌داد. جهت‌ توضیح‌، استنتاج‌ قیاسی‌ را درنظر بگیرید. به‌ عقیده‌ دکارت‌ «قیاس‌ مطلب‌ تازه‌ای‌ یاد نمی‌دهد و مجهولی‌ را معلوم‌ نمی‌کند بلکه‌ تنها کارش‌ عرضه‌ داشتن‌ چیزی‌ است‌ که‌ معلوم‌ است‌ پس‌ روشی‌ نیست‌ که‌ به‌ وسیله‌ آن‌ بتوان‌ به‌ اختراع‌ و اکتشافات‌ نائل‌ شد». مثلاً وقتی‌ می‌گوییم‌ «هر انسانی‌ فانی‌ است‌» و «سقراط‌ انسان‌ است‌»، پس‌ «سقراط‌ فانی‌ است‌»؛ «قضیه‌» سقراط‌ فانی‌ است‌» در قضیه‌ی‌ کلی‌ «هر انسانی‌ فانی‌ است‌» قبلاً محرز و مسلم‌ فرض‌ شده‌ است‌. به‌ قول‌ جان‌ استوارت‌ میل‌، یک‌ مصادره‌ به‌ مطلوب‌ صورت‌ گرفته‌ است‌ ما نمی‌توانیم‌ از فناپذیری‌ انسان‌ مطئن‌ باشیم‌ مگر آنکه‌ قبلاً فناپذیری‌ تمام‌ افراد این‌ نوع‌ مورد قبول‌ ما باشد. پس‌ اگر در فناپذیری‌ سقراط‌ جزئی‌ شک‌ داشته‌ باشیم‌ قضیه‌ کلی‌ «انسان‌ فانی‌ است‌» از همین‌ شک‌ و تردید مخدوش‌ خواهد بود.
منطق‌ ثبوتی‌ ازسطویی‌ تأثیر منفی‌ دیگری‌ نیز داشت‌ و آن‌ این‌ بود که‌ همه‌ را مطلق‌ اندیش‌ نمود و با تکیه‌ بر تقدس‌ و به‌ کمک‌ تعصب‌، فکر تشکیک‌، تصحیح‌ یا تکمیل‌ اندیشه‌ها مردود گردید. افراد به‌ تدریج‌ منفعل‌ شدند و تسلیم‌ جزمیات‌ خود، در حالی‌ که‌ بعد از رنسانس‌، غربیها با این‌ استدلال‌ که‌ همه‌ چیزنه‌ تنها قابل‌ فهم‌ برای‌ همه‌ بلکه‌ قابل‌ تغییر به‌ وسیله‌ همه‌ است‌ با دیدی‌ تجربه‌گرا و آزمون‌گر به‌ خود اجازه‌ دادند بر سرنوشت‌ خود حاکم‌ شوند و هر آنچه‌ را می‌خواهند، در حد توان‌، بشناسد، مورد شک‌ قرار دهند، ویران‌ کنند و بسازند، یا متحول‌ کنند، رشد دهند.

4 دیدگاه دربارهٔ «سخن دکترشریعتی‌ درباره‌ انحطاط‌ اول‌ جهان‌ اسلام‌»

  1. سلام و دمتون گرم
    ——————————————-
    خدایا ! به مذهبی ها بفهمان که

    آدم از خاک است

    بگو که : یک پدیده ی مادی به همان اندازه خدا را معنی می کند که یک پدیده ی غیبی ، در دنیا همان اندازه خدا وجود دارد که در آخرت . و مذهب اگر پیش از مرگ به کار نیاید پس از مرگ به هیچ کار نخواهد آمد.
    دکترشریعتی

دیدگاه‌ خود را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *