شریعتی و بوروکراتهای دانشکده

بخش دیگری از روابط علی در دانشکده ادبیات مشهد مربوط به چگونگی روابط او با دکتر متینی1 رئیس دانشکده و گروه آموزشی تاریخ بود :
دکتر شریعتی در عرصه رسالتی که احساس می کرد با سه جبهه اصلی و یک جریان فرعی مواجه بود . سه جبهه اصلی عبارت بودند از 1) رژیم پهلوی ، 2) ارتجاع مذهبی ، 3) کمونیست ها . اما جریان فرعی برخی بوروکراتهای دانشگاهی بودند که در چند سال کار شریعتی در دانشگاه عملا به آن سه جبهه علیه شریعتی کمک کردند2 .


1. برای شناخت بهتر دکتر متینی ر.ک . به سندی که در روزنامه روشنگر شماره 8 به تاریخ 29/2/58 درج شده این سند جزو ضمایم آخر همین کتاب آمده است .
2. آقای ناصر آملی درباره روحیه ناسازگار علی در محیط های اداری می گوید : (( شواهد و قراین معتبری در دست نیست که همه مخالفتها با دکتر و سنگ اندازی ها توسط بعضی بوروکراتهای دانشگاهی در راه او از ریشه رژیم و ساواک نشات گرفته باشد . در این تردیدی نیست که آن مزاحمت ها مشکلاتی برای دکتر شریعتی در ادای رسالتی که بر عهده داشت ایجاد کرد ولی این نکته را نیز نباید فراموش کرد و آن اینکه تحمل شریعتی در یک محیط اداری البته کار دشواری بوده ، چنان که تحمل وی در میان خانواده و دوستانش نیز کار آسانی نبوده است . او اساسا طور دیگری بود و با همه تفاوت داشت و مثل هیچ کس نبود او روحی ناآرام و دغدغه ای مدام بود و هیچ گاه آرام و قرار نداشت و در هیچ قالبی نمی گنجید . یکسره عجله داشت و دائم نگران گریز فرصت ها و از دست دادن آنها بود و گویی از پیش می دانست که عمر کوتاهی خواهد داشت . چنین عنصری به طور غیر مستقیم وارد عرصه سیاست هم شده بود و لذا بدیهی بود که محیط اداری و منضبط دانشگاه او را برنتابد … )) شریعتی در دانشگاه مشهد صص 69 و 70
همچنین آقای لطفی مدرس فعلی تاریخ دانشکده ادبیات مشهد و شاگرد دهه پنجاه شریعتی درباره مشکلات اداری که دکتر با آنها روبه رو بود می گوید :
دیر آمدن و کلاس های طولانی دکتر و نظم او در بی نظمی موجب کشمکش هایی میان او و گروه آموزشی تاریخ شده بود . لیستی به او داده بودند که ( شما این بی نظمی ها را کرده ای و مثلا این ساعتها را که باید در دانشگاه می بودی نیانده ای و این ساعت ها را نیز اضافه بوده ای که نمی باید کلاس ها طول می کشید ) نامه هایی هم هست که گروه به این بی نظمی ها اشاره و اعتراض کرده و دکتر نیز متقابلا پاسخ داده است .
اما مشکلات دیگری که برای او پیش آمد در ارتباط با دانشجویان بود . بچه های سال 3 تاریخ اعتصابی کردند که گفته می شد در ارتباط با همین بحث های دکتر است و شایع شد که دانشجویان سال 3 تاریخ مشهد را ( ساواک تهران ) کنترل می کند و از کنترل مشهد خارج شده است . لذا تلاش کردند درس های او را کم کنند و یا جلو تدریسش را بگیرند که جلوگیری از تدریس دکتر نیز با توجه به علاقه ای که دانشجویان به او نشان می دادند کار ساده ای نبود .
یکی دیگر از موضوعاتی که ان موقع مطرح شد این بود که می خواستند او را از طریق احضار به نظام وظیفه تحت فشار بگذارند و مانع از تدریس وی شوند در حالی که دکتر پیش از آمدن به دانگشاه و حتی قبل از گرفتن لیسانس معلم و در استخدام آموزش و پروش بود و معافیت آموزشی از خدمت داشت . دکتر نامه ای به دانشگاه نوشت که ( مرخصی بدهید تا بروم خدمت ) ! دانشگاه هم پاسخ داده بود که ما به چه مجوزی به ایشان مرخصی بدهیم ؟ کسی که مشمول بوده اصلا چطور استخدام شده است ؟! ( همان ص 71 )

آقای متینی که اخیرا میدان را خالی دیده و به اظهار لحیه هایی درباره شریعتی و چگونگی عملکردش هنگام تدریس در دانشکده ادبیات مشهد پرداخته است درباره استفاده شریعتی از حقوق و مزایای شغلی اش گفته است : (( دکتر شریعتی با تمام این تفاصیل تا هنگامی که در دانشکده تدریس می کرد مانند دیگر استاد یاران تمام وقت از حقوق و مزایای قانونی خود به طور کامل بهره مند بود ))1 .
اما برای آنکه خوانندگان محترم بدانند که گفته های آقای متینی تا چه اندازه صحت دارد باید به اسناد صفحات 186 و 187 کتاب شریعتی به روایت اسناد ساواک جلد دوم ( در صفحات بعد ) مراجعه کرد تا درستی و صحت گفته آقای متینی برای خوانندگان آشکار شود . علاوه بر آن درباره بهره مندی شریعتی از مزایای قانونی خود بر طبق ادعای آقای متینی باید دانست که معمولا در کشورهای شرقی مراکزی برای تحقیق و پژوهش استادان و محققان وجود دارد که آنان می توانند در این مرکز به مطالعه ، تحقیق ، نوشتن و فکر کردن بپردازند . و در ایران نیز هر چهار سال یک بار فرصتهای مطالعاتی به منظور به روز کردن معلومات در اختیار استادها و استادیاران قرار می گرفت2 . اما علی نه تنها از چنین فرصتی نتوانست استفاده کند بلکه به علت ممنوع الخروج بودن به مدت پانزده سال هرگز از کشور ایران خارج نشد جز سفرهای حج و سفر به کشور مصر که پاسپورت جمعی داشت .
آقای متینی رئیس دانشکده ادبیات مشهد در مجله ایران شناسی چاپ امریکا چنین می نویسد :
بر طبق آیین نامه هر معلم تمام وقت دانشکده بایست چهل ساعت در دانشکده حضور می یافت چند ساعتی بر طبق برنامه ای که گروه آموزشی تنظیم و تصویب کرده بود تدریس می کرد و بقیه ساعات را در دفتر کار خود بود تا به مراجعات دانشجویان جواب بدهد یا خود به مطالعه و تحقیق بپردازد . من به دانشکده های دیگر کاری ندارم که فی المثل یکی دو سه تن از استادان تمام وقت دانشکده ادبیات تهران هفته ای بیست تا سی ساعت نیز در مدارس عالی قم و قزوین تدریس می کردند و کسی به ایشان از گل نازک تر نمی گفت ! ولی در دانشکده ادبیات مشهد برنامه تمام وقت به دقت اجرا می شد . دکتر شریعتی نمی توانست با چنین برنامه ای کار کند او ممکن بود تا نیمه های شب با دانشجویان به گفتگو و بحث بپردازد یا مطالعه کند ، ولی به مقررات دانشکده اعتنایی نداشت . بر طبق مقررات می بایستی با دانشجویان به گفنگو و بحث بپردازد یا مطالعه کند ولی به مقررات دانشکده اعتنایی نداشت . بر طبق مقررات می بایست از دانشجویان هر کلاس حضور و غیاب به عمل آورد ( به خوب و بد این امر نیز کار ندارم ) تا اگر کسی غیبتش از حدی تجاوز کرد از شرکت در امتحان محروم شود . شریعتی به ندرت این کار را انجام می داد3 .
علی به طور کلی نظام آموزشی وقت را چندان قبول نداشت و آشکارا یا غیر مستقیم به انتقاد از آن می پرداخت . چند سال بعد وقتی که به علل سیاسی او را از دانشکده مشهد به موسسه تحقیقاتی علوم اجتماعی منتقل کردند او به عنوان یک کار پژوهشی کتابی تحت عنوان تعلیم و تربیت اسلامی نوشت که در آن به تجزیه و تحلیل نظام تعلیم و تربیت نهادهای ماقبل مدرن ( سنتی ) ومقایسه آن با موسسات مدرن ( دانشگاهی ) پرداخت .

1. شریعتی در دانشگاه مشهد ص 97
2. در این زمان هم چنین برنامه هایی هست .
3. شریعتی در دانشگاه مشهد ص 95
و در آن کتاب برتری روشهای سنتی تعلیم و تربیت را نسبت به روشهای آموزشی جدید نشان داد . از همین نوشته و نیز دیگر آثار و مواضع او بر می آید که مخالف خوانیهای علی در دانشکده – چه در حوزه آموزشی و چه در حوزه روابط اداری و نیز ارتباط صمیمانه با دانشجویان – ریشه در مبانی نظری او داشت ، و رفتارهای او را نباید صرفا یک واکنش سطحی و گذرا برای خودنمایی نزد دانشجویان و برخی اساتید دانست.

 

منابع :

کتاب  : طرحی از یک زندگی، پوران شریعت رضوی – (همسر دکتر علی شریعتی)

نشر الکترونیکی : وب سایت شریعتی در نیمه حرف.کام، اِنی کاظمی – (Shariati.Nimeharf.Com)

دیدگاه‌ خود را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *