فعالیتهای علی در این مرحله از زندگی اش به دو بخش سیاسی و فرهنگی تقسیم می شد : در بخش سیاسی که جنبه علمی داشت اوقات او معطوف به دنبال کردن مسائل جاری مملکت و پیدا کردن راهکارهایی در درون جبهه دانشجویی برای حل اختلافات درونی بود . نوشتن بیانیه ها و مقالاتی در چارچوب اهداف اپوزیسیون دانشجویی بر ضد رژیم سلطنتی کودتا ، در ارتباط با همین بخش از زندگی سیاسی اش بود . در بخش فرهنگی علی بعد از آنکه جبهه ملی دوم به برتری نسبی در دسسون اتحادیه دانشجویی دست یافت ، فعالیتهایش بیشتر شد و وی که به موازات فعالیت های سیاسی به مطالعات فرهنگی و ادبی سخت علاقه مند بود همزمان با چاپ نخستین شماره از دوره جدید نامه پارسی – نشریه اتحادیه دانشجویی که مسئولیت چاپ و تدوین این شماره به وی واگذار شده بود – دو ترجمه یکی شعری از عبدالرحمان نجار و دیگری مقاله ای از سارتر تحت عنوان شعر چیست ؟3 را در اولین شماره نامه پارسی منتشر کرد که هر دو ترجمه در کنار فعالیتهای سیاسی ، بیانگر روح دو بعدی علی در کشاکشهای بین جهان برون و جهان درون ، عمل و نظر ، سیاست و ادبیات و … بود .
در زمستان 1339/1961 و 1340/1962 ، تلاشهایی برای تشکیل نخستین کنگره کنفدراسیون دانشجویی که شامل همه شاخه های دانشجویی داخل کشور و اروپا و امریکا باشد ، انجام شد که به دلیل اختلاف بین جناحهای داخل کنگره یعنی اختلاف بین هواداران حزب توده و جامعه سوسیالیستهای ایران با هواداران جبهه ملی دوم بر سر تعیین حقوق سیاسی خود با توجه به ترکیب و توازن نیروهای درون اتحادیه به نتیجه مطلوبی منجر نشد و تمامی آمال و آرزوهای برپاکنندگان کنگره نقش بر آب شد .
کمیته اجرایی اتحادیه دانشجویی در مورد دلایل خاتمه کنگره بیانیه ای صادر کرد که منجر به واکنش هواداران جبهه ملی و شاخته دانشجویی آن – که به نمایندگی از دانشجویان ایرانی ساکن امریکا در کنگره حضور بهم رسانیده بود – شد .
مورد منازعه در کنگره پاریس این بود که : (( جناح جبهه ملی که بر سازمان دانشجویی در امریکا تسلط کامل داشت خواهان آرای بیشتری بود .
1. نمونه هایی از مقالات علی شریعتی در نشریه ایران آزاد که در سالهای 1341 تا 1343 منتشر شده در بخش ضمایم همین کتاب درج شده است .
2. رهنما ص 147
3. همان ص 148
دو تن از نمایندگان این سازمان در کنگره مدعی بودند که نماینده 1900 عضو هستند و بنابراین مطابق اساسنامه کنفدراسیون اروپایی باید 38 رای داشته باشند ، یعنی هر پنجاه عضو می توانند یک رای داشته باشند ( 50*38= 1900 ) . قبول چنین درخواستی باعث می شد تا جبهه ملی به صورت اکثریت کامل کنگره را در اختیاربگیرد که این امر مورد قبول هواداران حزب توده و جامعه سوسیالیستی هواداران خلیل ملکی نبود .
پس از بحث و گفتگوهای طولانی موافقت شد تا به هیئت نمایندگان سازمان دانشجویان ایرانی در امریکا جمعا 20 رای تعلق گیرد . اما در دومین روز کنگره کشمکش دیگری بر سر انتخاب اعتبار نامه بین دو نماینده رقیب که هر دو از برلین آمده بودند آغاز شد . یکی از این دو ” هوشنگ توکلی ” هوادار حزب توده بود و دیگری از هواداران جبهه ملی به نام ” حیدر رقابی ” که با نام مستعار ” هاله ” شعر می گفت . بحث بر سر این موضوع تمام روز ادامه داشت اما نتیجه ای نداد . در سومین روز هیئت دبیران سال گذشته که ریاست کنگره را بر عهده داشتند به طور ناگهانی تصمیم گرفتند تا جلسه را پایان دهند . ” حمید عنایت ” اعلام کرد که کنگره به مدت ” به مدت نامعلومی به تعویق افتاده است ” سپس سه عضو هیئت دبیران و در پی آنان گروهی از نمایندگان و ناظرین کنگره را ترک گفتند . 1
به دنبال تصمیم هیئت دبیران مبنی بر ترک کنگره ، توده ایها هم بر تصمیمات هیئت دبیران صحه گذاردند و کنگره را ترک کردند . اما هواداران جبهه ملی بر این نظر بودند که هیئت دبیران سال گذشته نمی تواند کنگره ای را که رسمیت دارد بر هم بزند . (( جبهه ملی که مدعی حق مشروع دارا بودن اکثریت بود و کمیته اجرایی را به خیانت متهم می کرد بیانیه ای درباره حوادث پیش آمده در کنگره منتشر ساخت تحت عنوان ” دلایل پایان کنگره ی پاریس از دیدگاه کسانی که آن را ترک نکردند ” . این بیانیه توسط علی شریعتی و خطاب به ” سه یار دبستانی ” یعنی عنایت ، ثابتیان و رضوانی – اعضای هیئت مدیره – نوشته شده بود . 2
به نظر ” منوچهر هزار خانی ” که خود در این کنگره حضور داشت تصمیم هیئت دبیران احتمالا به این علت بود که از تشنج بیشتر و یا انشعاب در کنگره جلوگیری نماید . 3
اما در بیانیه علی (( این سه یار دبستانی )) به (( تخطی از قوانین کنگره تصمیم گیریهای خودسرانه و محرمانه ، عدم ارجاع مشکلات خود به ” کمیته عالی ” – بالاترین مقام کنگره – و زدن برچسب نادرست اقلیت به نمایندگان باقیمانده در کنگره پس از انشعاب متهم شده بودند . همچنین طی همین بیانیه اعضای هیئت مدیره تحت تاثیر فضای رایج سوءظن و بی اعتمادی به توطئه برای اخلال در اتحاد دانشجویان متهم شده بودند . در خاتمه نیز از دانشجویان خواسته شده بود ضمن حفظ وحدت و همبستگی در مبارزات مردم ایران در راه کسب آزادی و یک دولت ملی حضوری موثر و همه جانبه داشته باشند .
1. کنفدراسیون صص 131 و 132
2. رهنما ص 151
3. کنفدراسیون ص 132
4. رهنما صص 151 و 152
برچیده از کتاب : طرحی از یک زندگی، بخش اول دوران دانشجویی، پوران شریعت رضوی – (همسر دکتر علی شریعتی)
( نقدها و نظرها )