شریعتی و الگوی فرهنگی حاکم بر جامعه ایران

علی به دنبال دریافت مدرک دکترا در سال 1343 سرانجام با تاملات بسیار راه تحول و دگرگونی جامعه ایران را فرهنگی ارزیابی کرد و بعد از 5 سال زندگی و تحصیل در فرانسه به ایران بازگشت .
علی با مطالعات و تجربه های بسیار و نیز براساس شناختی که از عقب ماندگی اجتماعی و فرهنگی جامعه خود در مقایسه با کشورهای پیشرفته و صنعتی داشت تلاش کرد با طرح سوالات و معضله های جدی جامعه و مردمش راهی برای رهایی مردم از این عقب ماندگی پیدا کند .

1. کنفدراسیون ص 182
2. رهنما ص 168
3. تصویری ناتمام از زندگی دکتر شریعتی ص 33
4. رهنما صص 168 و 169

او که تاریخ اروپا و تحولاتی را که به دنبال رفرم مذهبی و رنسانس به وجود آمده بود به خوبی می شناخت بنا بر تاملات خود به چگونگی سیر تحول جوامع اروپایی از قرون وسطی مذهبی به رنسانس و تجدید حیات علمی ، مذهبی ، فرهنگی و …. علاقه مند شد و در نهایت بنا بر نظریه ای که ماکس وبر درباره نقش پروتستانیسم مسیحی در رشد بورژوازی ارائه داده بود شریعتی هم با دید جامعه شناختی ، الگوی غالب فرهنگی حاکم بر ایران را مذهبی تشخیص داد و در قیاس با تحولات تاریخی – اجتماعی اروپا ، جامعه ایران را از حیث زمان اجتماعی و نه زمان تقویمی در منتهی الایه قرون وسطی ارزیابی کرد و با سخنرانیها و روشنگریهای خود تلاش کرد با تاسی از روش مصلحانی همچون لوتر1 و کالون2 ، راه اصلاح جامعه را از بستر اصلاح بینش دینی آماده نماید . این بود که بعد از بازگشت از اروپا به ایران همه تلاش و جد و جهد خود را در این جهت به کار انداخت و کار فرهنگی خود را شروع کرد :
شریعتی می گفت بعد از این که درسم تمام شد حدود یک سال فکر و مطالعه کردم که چکار بکنم ، شرایط ایران چگونه است و مناسب ترین حرکت سیاسی چه می تواند باشد . می گفت من امکاناتی داشتم می توانستم در اروپا بمانم و در همان جا در قالب اپوزیسیون سیاسی فعالیت کنم . می توانستم فرضا در یکی از کشورهای همسایه یک ایستگاه رادیویی بگیرم و از این طریق کار بکنم ، و یا می توانستم یک تشکیلات زیرزمینی راه بیندازم .
امکاناتی را که بود همه را بررسی کردم و سرانجام به این نتیجه رسیدم که به ایران بیایم و از داخل به کار فرهنگی بپردازم . چهار راه مشخصا ذکر کرد که برایش مطرح بود و از بین چهار راه ، راه چهارم را انتخاب کرد یعنی همان کاری که انجام داد3 .

1. Luther
2. Calvin
3. از خاطرات محمود عمرانی ، میعاد با علی ص 222

منابع :

کتاب  : طرحی از یک زندگی، پوران شریعت رضوی – (همسر دکتر علی شریعتی)

نشر الکترونیکی : وب سایت شریعتی در نیمه حرف.کام، اِنی کاظمی – (Shariati.Nimeharf.Com)